Over iets meer dan een jaar gaat Zuid-Afrika voor de vierde keer naar de stembus om in vrije verkiezingen een nieuwe president te kiezen.
Voor mij is het nauwelijks te bevatten dat er voor het eerst een generatie blanke, zwarte en gekleurde Zuid-Afrikanen is die zijn stem zal mogen uitbrengen die geboren is na de afschaffing van de apartheid.
Voor hen is Zuid-Afrika het land van Nelson Mandela, van het WK voetbal in 2010, het land van Julius Malema en Oscar Pistorius. Het is voor hen het land met de torenhoge werkeloosheidscijfers, met bizarre percentages met HIV besmette middelbare schoolmeisjes en het land met buitenproportionele geweldsuitbarstingen.
Maar het is voor hen ook het land waar iedereen stemrecht heeft, waar de media vrij en toegankelijk is en waar een naar behoren functionerende ‘rule of law’ geldt.
Voor mij blijft Zuid-Afrika, ook bijna twintig jaar na de eerste vrije verkiezingen, toch ook nog steeds het land waar nog maar zo kort geleden blank en zwart niet naar hetzelfde strand mochten en niet in dezelfde rij mochten staan. Het land van de verderfelijke apartheid.
Tegelijkertijd is het voor mij ook het land van de voor schier onmogelijk gehouden machtswisseling van een blank minderheidsregime naar een vrije regenboognatie. Niet in de laatste plaats met dank aan het onwaarschijnlijke leiderschap van Nelson Mandela en Desmond Tutu. Maar ook dat van mensen als Chris Hani, Joe Slovo, Roelf Meijer en Cyril Ramaphosa.
Met iets meer dan een jaar te gaan tot de verkiezingen beginnen de verschillende campagnes langzaam aan op stoom te komen. Het almachtige ANC zal de verkiezingen ongetwijfeld voor de vierde keer op rij winnen. Belangrijkste vraag is vooral of het ANC de gestaag ingezette neergang zal kunnen keren. Bijna tien jaar presidentschap van Thabo Mbeki en de eerste termijn van Jacob Zuma hebben hun sporen op de voormalige bevrijdingsbeweging nagelaten.
In plaats van alle aandacht te richten op de plannen voor het land lijkt Zuma vooral bezig om zijn onschendbaarheid (in verband met verschillende corruptieschandalen) voor na zijn presidentschap te willen zeker stellen.
De Democratic Alliance (DA) van Helen Zille, de succesvolle oud-burgemeester van Kaapstad en huidige premier van de West-Kaap, lijkt ook volgend jaar niet echt een bedreiging voor het ANC te kunnen vormen. De a-typische (witte en licht gekleurde) West-Kaap, met Kaapstad als hoofdstad, vormt nog steeds de enige echte basis voor de DA. Echt doorstoten naar het grote zwarte electoraat in de Oost-Kaap, KwaZulu-Natal en Gauteng lijkt zonder drastische strategische veranderingen niet voor de hand te liggen.
De game-changer door de komende verkiezingen lijkt in handen te liggen van de nieuwkomer in de politieke arena, de ‘superwoman’ Mamphela Ramphele. Vorige maand lanceerde zij haar nieuwe politieke beweging Agang (‘Laat ons bouwen’ in de lokale Sotho-taal). Ramphele is de oud-geliefde van Steve Biko, arts, academica, succesvol zakenvrouw en voormalig directeur bij de wereldbank en bovenal van onbesproken blazoen in Zuid-Afrika. Op haar bijna Obamaiaanse-site spreekt Ramphele klare taal:
‘Twenty years after our political liberation we are still a divided and hurt nation, without a shared identity of what it means to be a South African. In my conversations with South Africans, I have been struck by the number of people who have felt excluded from taking part in our communal effort to deliver on the dream that was promised by liberation. Over the coming months we will work together to build this party, its policies and its leadership. We will be talking to, engaging with and empowering active citizens to help us create that new foundation together.’
Politieke insiders in Zuid-Afrika fluisteren dat de fusiebesprekingen tussen de DA van Zille en Agang van Ramphele al in volle gang zijn en dat Zille bereid zou zijn een stap terug te doen. Kortom, bijna 20 jaar na de eerste vrije verkiezingen in Zuid-Afrika is er hopelijk voor het eerst echt sprake van keuze, strijd en spanning. Dat vraagt, ook hier op BKB campaignwatch, om meer aandacht voor de campagnes in Zuid-Afrika het komende jaar.
