‘Boer, boer, boer’ scanderen de 750 aanwezigen in een bomvolle kerk midden in de immens grote en straatarme township Khayelistsha buiten Kaapstad.
Met 30 studenten van de BKB Academie bevinden wij ons bij een kadertraining van de Economic Freedom Fighters van Julius Malema. In aanloop naar onze verkiezingsreis naar Zuid-Afrika, dat aanstaande woensdag naar de stembus gaat, had ik via Twitter contact gezocht met de ideoloog achter Malema, Andile Mngxitama. Zijn reactie op mijn vraag of hij ons wilde ontmoeten was uiterst vriendelijk en tegelijkertijd ook uitdagend en provocerend:
En zo staan wij in de Way of Life Church ineens tussen 750 overwegend jonge en allemaal zwarte ‘Fighters’ met hun kenmerkende rode baretten. Het begin is imponerend. De energie spat van de deelnemers af, terwijl ze het ene strijdlied na het andere aanheffen. De kerk kolkt en deint mee op liederen die onder meer president Jacob Zuma beschuldigen van het misbruiken van belastinggeld en oproepen om iedereen te vermoorden die tegen de plannen van de EFF is. Wij worden wat verbaasd aangekeken, maar ook allervriendelijkst gegroet en aangesproken.
Als na een uur iedereen eindelijk zit is het de beurt aan commander Andile om zijn troepen toe te spreken. Als economische vrijheidsstrijders zijn radicale landhervormingen en de nationalisering van de mijnen de twee belangrijkste speerpunten. Daarnaast worden er per ward afspraken gemaakt wie aanstaande woensdag waar gaat controleren of de EFF geen loer wordt gedraaid door het corrupte ANC.
Dan bedenkt Andile zich dat de uMlungu (witte) gasten nog geïntroduceerd dienen te worden. Als hij ons de nazaten van Jan van Riebeeck noemt gebeurt er iets fascinerends. De zaal draait zich en masse om en scandeert meerdere malen luidkeels ‘boer, boer, boer’. Het heeft iets angstaanjagends en de ‘minder, minder’ speech van Geert Wilders flitst door mijn hoofd, terwijl ik angstige blikken op de gezichten van onze jonge BKB Academici zie.
Als wij een uur later de kerk verlaten komt Andile ons achterna en ik vertel hem over de speech van Wilders en onze geschrokken studenten. Terwijl hij mijn hand stevig in de zijne geklemd houdt, moet hij lachen en zegt: ‘were you afraid that I would call for a public lynching?’
We nodigen hem uit om de volgende dag op ‘ons terrein’ in het mondaine en chardonnay drinkende Kaapstad te komen eten en met de groep in discussie te gaan. Een dag later voeren wij in een restaurant aan de flanken van de Tafelberg een ongemakkelijke discussie met de vertegenwoordiger van de veelal werkloze en kansloze zwarte jeugd van Zuid-Afrika. Over de noodzaak van een ‘equal playing field’, over het endemisch racisme en de constante wens van de blanken om gerustgesteld te worden dat hun leventje niet zal veranderen.
Het was onbeschrijfelijk boeiend, op momenten hoopgevend, maar even zo vaak pijnlijk confronterend. De vraag vanuit ons of Andile ons kon garanderen dat zijn volgers net zo rationeel konden handelen als hijzelf, wekte grote woede bij de Black Consciousness denker. Hebben de Economic Freedom Fighters dan inderdaad een punt dat het racisme endemisch is in onze denktrant? Zijn de landhervormingen en nationaliseringen een té rabiaat middel? Is een vreedzame oplossing in Zuid-Afrika überhaupt wel mogelijk?
We keren met meer vragen terug dan dat we vertrokken. Maar dat we vanuit een nieuwsgierigheid en wezenlijke interesse naar de antwoorden op deze vragen dit gesprek verder moeten voeren is voor mij overduidelijk geworden.
Wordt vervolgd.
